از دید خودروسازان، دلیل اصلی این زیان هنگفت همچنان قیمت‌گذاری دستوری است، سیاستی که سال‌هاست از سوی دولت اجرا می‌شود و انتقادهای فراوانی نیز نه فقط از سوی فعالان صنعت خودرو، بلکه اقتصاددانان و کارشناسان نیز به آن وارد است. طبق این سیاست، خودروسازان مجبورند قیمت محصولات خود را مطابق نظر نهادهای بالاسری تعیین کنند نه در حاشیه بازار. دولت در سال ۹۷ و پس از زیان هنگفت خودروسازان که آنها را در فهرست ورشکسته‌ها قرار داد، مجوز قیمت‌گذاری در حاشیه بازار را صادر کرد، اما این مصوبه تقریبا اجرا نشد.
در نهایت نیز طی اردیبهشت امسال شورای رقابت به قیمت‌گذاری خودروهای داخلی بازگشت تا سیاست نرخ‌گذاری دستوری تداوم خود را حفظ کند. خودروسازان معتقدند قیمت‌گذاری در حاشیه بازار زمانی رنگ واقعیت به خود می‌گیرد که آنها بتوانند محصولات‌شان را بدون دخالت دولت و نزدیک به نرخ‌های بازار قیمت‌گذاری کرده و به فروش برسانند. این در حالی است که با توجه به سیاست قیمت‌گذاری دستوری، تفاوت قیمت فاحشی بین نرخ کارخانه و بازار خودروها به چشم می‌آید و خودروسازان معتقدند در این شرایط، آنها زیان می‌دهند و دلالان و واسطه گران سود می‌برند. این موضوع از تداوم سیاست قیمت‌گذاری دستوری سرچشمه می‌گیرد و مسائلی مانند کاهش عرضه و افزایش تقاضا نیز به آن دامن می‌زند. به اعتقاد خودروسازان، زیان انباشته بالغ بر ۵۱ هزار میلیارد تومانی آنها بیش از هر مساله دیگری از قیمت‌گذاری دستوری سرچشمه می‌گیرد و اگر مجوز تعیین قیمت و فروش محصولات‌شان در حاشیه بازار را به معنای واقعی کلمه داشتند، حالا شاید سودده نیز بودند.
این اعتقاد خودروسازان البته برای خیلی‌ها نیز قابل قبول نیست، آنها که معتقدند زیان هنگفت جاده مخصوصی‌ها ریشه در مسائل دیگری مانند ضعف بهره‌وری و ریخت و پاش‌های مالی نیز دارد. آنها در واقع نقش قیمت‌گذاری دستوری را در زیاندهی خودروسازان نفی نمی‌کنند، اما آن را علت تامه ندانسته و نمی‌پذیرند که غول‌های جاده مخصوص در این ماجرا بی‌گناهند. هرچه هست بخش اصلی و بزرگ خودروسازی کشور در حال حاضر با زیان انباشته‌ای هنگفت دست و پنجه نرم می‌کند و به نظر می‌رسد با توجه به تداوم مسائلی مانند ضعف بهره‌وری و قیمت‌گذاری دستوری و…، این روند ادامه یافته و خودروسازان همچنان زیان روی زیان بگذارند. البته طی سال گذشته با توجه به مجوزهای افزایش قیمتی که خودروسازان دریافت کردند، فاصله بهای تمام‌شده تولید و مبالغ فروش با یکدیگر کاهش یافته، اما همچنان بالاست. البته با توجه به اینکه شورای رقابت بازه زمانی بازنگری در قیمت خودروهای داخلی را از یک سال به سه ماه تغییر داده، به احتمال زیاد روند زیاندهی خودروسازان طی سال جاری کند خواهد شد.
ریز سود و زیان خودروسازان
اما نگاهی بیندازیم به جزئیات زیاندهی بزرگ خودروسازان و اینکه هرکدام از محصولات‌شان چه سود و زیانی را برای آنها طی سال ۹۸ حاصل کرده‌اند. در این بین، ایران‌خودرو در تولید تمام محصولاتش طی سال گذشته با زیان مواجه شده، چه آنکه قیمت فروش آنها پایین‌تر از مبلغ بهای تمام‌شده‌‌شان بوده است. بر این اساس، بهای تمام‌شده تولید محصولات ایران‌خودرو طی سال ۹۸، در مجموع بالغ بر ۳۸ هزار میلیارد تومان بوده، اما چیزی بالغ بر ۳۳ هزار میلیارد تومان از ناحیه فروش این محصولات، نصیب این شرکت شده است. با این حساب، ایران‌خودرویی‌ها طی سال گذشته نزدیک به ۵ هزار میلیارد تومان از ناحیه اختلاف «مبلغ بهای تمام‌شده» و «مبلغ فروش»، زیان دیده‌اند.
زیان کلی ایران خودرو در سال ۹۸ که با توجه به هزینه‌های مالی و اداری و… محاسبه شده، بالغ بر ۱۰ هزار و ۷۶۹ میلیارد تومان است. این در حالی است که زیان انباشته ایران خودرویی‌ها در پایان سال ۹۸ به بالای ۲۴ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان رسیده و نشان می‌دهد آبی‌های جاده مخصوص همچنان در گرداب ضرر غوطه‌ورند.
بنابر گزارش ارائه شده به بورس اما این شرکت ۲۹۶ هزار و ۲۲۷ دستگاه انواع محصولات خانواده پژو را در سال ۹۸ به فروش رسانده که مبلغ بهای تمام‌شده تولید آنها بیش از ۱۸ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان بوده است. آبی‌های جاده مخصوص اما این تعداد پژو را کمی بیش از۱۵ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان فروخته‌اند. این به آن معناست که ایران‌خودرو طی سال گذشته حدود ۲ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان از ناحیه تولید و فروش محصولات پژو زیان (ناخالص) دیده است.
طبق گزارش ارائه‌شده به بورس، تولید سمند نیز برای ایران‌خودرو زیان به همراه داشته است. این شرکت سال گذشته و بدون احتساب یکسری هزینه‌ها از جمله هزینه‌های مالی، بالغ بر ۹۵۶ میلیارد تومان از ناحیه تولید سمند زیان دیده است.
بزرگ‌ترین خودروساز ایران در تولید دنا نیز طی سال گذشته زیانی بیش از۴۳۴ میلیارد تومان (بدون احتساب هزینه‌های متفرقه) حاصل کرده و این داستان در مورد رانا نیز تکرار شده است. طبق صورت‌های مالی ارائه‌شده به بورس، طی سال ۹۸ ایران‌خودرویی‌ها زیانی بالغ بر ۱۰۸میلیارد تومان از ناحیه تولید رانا حاصل کرده‌اند. آبی‌های جاده مخصوص همچنین در تولید محصولات رنو نیز طی سال گذشته با زیان بیش از ۲۴ میلیارد تومانی (منهای هزینه‌های متفرقه) مواجه شده‌اند.
در تولید دانگ‌فنگ هم ایران‌خودرو بدون احتساب هزینه‌های متفرقه، بالغ بر ۱۴۴ میلیارد تومان زیان را در سال گذشته حاصل کرده است. همچنین تولید هایما نیز زیانی بالغ بر ۵۲۲ میلیارد تومان روی دست آبی‌های جاده مخصوص گذاشته و تولید سوزوکی گرندویتارا هم سبب ایجاد زیانی بالای چهار میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان برای این شرکت شده است. ویتارا البته دیگر در ایران خودرو مونتاژ نمی‌شود، چه آنکه به دلیل تحریم، شرکت سوزوکی ژاپن قطعات آن را به ایران ارسال نمی‌کند.
از ایران‌خودرو که بگذریم، سایپایی‌ها نیز در زیاندهی دست‌کمی از رقیب آبی‌پوش خود نداشته‌اند. طبق گزارش ارائه شده به بورس، بدون احتساب هزینه‌های متفرقه، بالغ بر ۲۵۱ میلیارد تومان زیان فقط از ناحیه اختلاف قیمت فروش و بهای تمام شده تولید، گریبان سایپا را طی سال جاری گرفته است که این رقم بخشی از زیان کلی نارنجی‌های جاده مخصوص در بازه زمانی تحت بررسی به‌شمار می‌رود. در واقع زیان خالص سایپا در سال ۹۸ بالغ بر هفت هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان بوده است. طبق آنچه در صورت‌های مالی ارائه شده به بورس آمده، به‌جز چانگان و سراتو، تولید سایر محصولات سایپا درسال گذشته با ضرر همراه بوده است. در این بین، تولید ۲۰۸ هزار و ۵۷۲ دستگاه پراید طی سال گذشته، بیش از ۱۹ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان زیان برای سایپا به همراه داشته است.
دیگر محصول سایپا به نام تیبا نیز طی سال گذشته بالغ بر ۳۶۴ میلیارد تومان زیان در کارنامه نارنجی‌های جاده مخصوص ثبت کرده است. مونتاژ آریو هم طی امسال بیش از ۲۳ میلیارد تومان زیان برای سایپا به همراه داشته است.
این در حالی است که فروش چانگان (بدون احتساب هزینه‌های مالی و ادرای و…) بالای ۸۴ میلیارد تومان سود را به همراه داشته است. سایپایی‌ها همچنین از ناحیه مونتاژ سراتو بالغ بر ۸۰ میلیارد تومان سود حاصل کرده‌اند که این رقم نیز بدون احتساب هزینه‌های متفرقه است. در نهایت اما صورت‌های مالی پارس‌خودرو نشان می‌دهد این شرکت توانسته سال گذشته را با سود به پایان برساند. بر این اساس، سومین خودروساز بزرگ کشور از ناحیه تولید ۱۰۵ هزار و ۲۴ دستگاه محصول طی سال گذشته، بالغ بر ۳۰ میلیارد تومان سود کرده است. البته پارس‌خودرو از محل اختلاف بهای تمام شده تولید و مبالغ فروش، متحمل زیانی بیش از ۶۱ میلیارد تومان طی سال ۹۸ شده است. این در حالی است که پارس‌خودرویی‌ها در پایان سال ۹۸ با زیان انباشته بالغ بر دو هزار و ۸۰۰ میلیارد تومانی مواجه بوده‌اند. نکته دیگر اینجاست که سوددهی پارس‌خودرو در سال ۹۸، احتمالا با ورود محصولات جدید به خطوط تولید این شرکت و همچنین کم شدن فروش محصولات مونتاژی آن در ارتباط است. پارس‌خودرویی‌ها طی سال ۹۷ تعداد زیادی از محصولات خود را با قیمت به اصطلاح قدیم تحویل مشتریان دادند و این در حالی بود که با افزایش شدید هزینه‌های تولید مواجه بودند.
تحویل این خودروها طی سال ۹۸ کمتر شد، ضمن آنکه پارس‌خودرو در صورت‌های مالی خود اعلام کرده از ناحیه فروش برخی محصولات، سود به دست آورده است. پارس‌خودرو البته نامی از محصولات سودده خود به میان نیاورده، اما با توجه به فهرست اعلامی فروش این شرکت به بورس، به نظر می‌رسد سود حاصله از ناحیه خانواده رنو و برلیانس بوده است. این موضوع البته با ابهاماتی مواجه است، چه آنکه گفته می‌شد پارس‌خودرو خودروهای موردنظر را زیر قیمت فروخته است. هرچه هست، طبق صورت‌های مالی ارائه شده توسط پارس‌خودرو به بورس، این شرکت از ناحیه فروش پراید زیانی حدودا ۱۶۰ میلیارد تومانی را تجربه کرده است. نسبت زیان فروش به تولید کوئیک‌های پارس‌خودرو نیز بالغ بر ۱۰۳ میلیون تومان بوده است، ضمن آنکه این شرکت در فروش ساینا هم نزدیک به ۷۳ میلیون تومان زیان دیده است. در صورت‌های مالی پارس‌خودرو اما دو ردیف به نام‌های «انواع خودرو سواری» و «سایر» به چشم می‌آید که اولی سودی بالغ بر ۹۸ میلیارد تومان نصیب این شرکت کرده و دومی هم بیش از ۹ میلیون تومان.
