کیلومترشمار ماشین تقریبا مانند یک بخش داخلی از ساعت آنالوگ است که با یک میله انعطاف پذیر (کابل هم‌محور) به هاب چرخ جلو متصل میشود. بد نیست بدانید که سیستم های کنترل سرعت خودرو معمولا بر اساس تکنولوژی ساخت به دو دسته کلی آنالوگ و دیجیتال تقسیم می‌شوند. توجه به کیلومتر خودرو یکی از عوامل تعیین کننده محاسبه افت قیمت خودرو است.
با پیشرفت بیشتر در طراحی داشبورد و پنل فرمان، امکان نصب چندین نمایشگر (آنالوگ یا دیجیتال) دیگر، مانند مصرف سوخت، در پنل فرمان ایجاد شد. با استفاده از سیگنال‌های کیلومترشمار و استخراج اندازه‌گیری‌های لازم از ای سی یو، کامپیوتر داخلی خودرو، به راحتی و به دقت، مصرف سوخت را محاسبه می‌کند و به نمایشگر LCD موجود در پنل فرمان، ارسال می‌کند. تمام این اعمال به لطف ریزپردازنده‌ها، به راحتی انجام میشود.در مقایسه با نمونه‌های آنالوگ و قدیمی، سیستم‌های دیجیتالی و مدرن، قطعات بسیار کمتر، کوچک‌تر و سبک‌تر دارند و به ندرت مشکل پیدا می‌کنند. بنابراین، کیلومترشمارهای مدرن، با وجود ویژگی‌هایی چون، اندازه‌گیری مسافت حرکت رو به جلو و عقب و دو مسافت‌سنج، بسیار دقیق‌تر و مفیدتر هستند.
اگر به شکل و کارکرد کیلومترشمار ماشین در گذشته نگاه کنید، متوجه می‌شوید که کیلومتر شمار های اولیه یک مجموعه مکانیکی بودند که به کمک دنده‌ها و اعدادی که می‌چرخیدند، مسافت طی شده را گزارش می‌دادند. اولین دورسنج برای اندازه گیری سرعت به وسیله مهندس آلمانی (Dietrich Uhlhorn) در سال ۱۸۱۷ اختراع شد. اولین استفاده از این سرعت سنج در سال ۱۸۴۰ برای سنجیدن سرعت و دور چرخش چرخ های لوکوموتیو بود. این دور سنج ها بعدها برای سنجش دور موتور ماشین ها استفاده شدند.
دور سنج های آنالوگ بر اساس عملکرد چرخش یک شفت یا محور عمودی متصل به فنر سپس صفحه درجه بندی شده کار می‌کنند. کیلومترهای آنالوگ یا مکانیکی سیستم اولیه سنجش سرعت خودرو هستند که دقت کافی ندارند؛ این مدل از کیلومتر های با سیم فنری به گیربکس وصل می شوند. لذا با چرخش چرخ دنده گیربکس سیم فنری هم می چرخد. این سیستم به علت اصطحلاک بالا و دقت کم جای خود را به سیستم دیجیتال داده است. بنابراین امروزه اکثر کیلومترشمارهای موجود، دیجیتالی هستند. با این وجود این دو مدل از کیلومترشمار ماشین از لحاظ ظاهری تفاوت زیادی با هم ندارند. به طوری که حتی با نگاه کردن به کیلومتر هم نمی توان تشخیص داد که سیستم کیلومترشمار ماشین دیجیتال است یا آنالوگ. تقریبا همه خودروهای انژکتوری ایرانی سیستم کنترل سرعت دیجیتال دارند.
احتمالا می‌دانید که کیلومترشمار ماشین، با حرکت کردن خودرو و ثبت مسافت، کار می‌کند. مهمترین عامل مرتبط با کیلومتر شمار، تایرها، خصوصا تایرهای جلو است. با هر یک چرخش، مسافتی برابر با محیط تایر طی میشود. بر فرض محیط یک تایر دو متر باشد، پس از ۵۰ بار چرخش تایر، خودرو ۱۰۰ متر یا ۰٫۱ کیلومتر مسافت را طی می‌کند؛ پس از ۵۰۰ بار چرخش تایر، مسافت طی شده بالغ بر یک کیلومتر خواهد بود. دستگاه کیلومترشمار، با ثبت چرخش‌های تایر، مسافت کلی طی شده را در قالب واحد کیلومتر، به راننده گزارش می‌‌دهد.
سنسور کیلومترشمار ماشین ( /wheel speed sensor vehicle ) روی گیربکس خودرو نصب می شود و به وسیله یک سوکت ۳ پایه اطلاعات سرعت را به ecu و پشت آمپر می فرستد. این سنسور انرژی مکانیکی حاصل از چرخش چرخ دنده را به پالس های الکترونیکی تبدیل می‌کند.
چگونه عیوب کیلومتر شمار را تشخیص دهیم ؟
اگر کیلومترشمار ماشین خراب شده است، باید آن را عیب یابی کنید تا بتوانید برای تعمیر آن از مسیر درست و موثر وارد عمل شوید. برای عیب یابی کیلومترشمار ماشین ابتدا فقط باید سوکت کیلومترشمار را تمیز کنید و خطا را پاک کنید. اگر با این کار مشکل برطرف نشد، سنسور را تعویض کنید و خطا را پاک کنید. اگر باز هم مشکل حل نشد، احتمالا مشکل از قطعه چرخ دنده داخل گیربکس و یا سیم کشی خودرو است. بد نیست بدانید که معمولا سوکت سنسور کیلومتر بر اثر نشتی روغن و آب می پوسد و خراب میشود. برای اطمینان از اینکه کدام قطعه خراب است، کافی است یک سنسور سالم را به سوکت سنسور کیلومتر وصل کنید. خودرو را روشن کنید، چرخ دنده سنسور کیلومتر جدید را بچرخانید. اگر کیلومتر کار کرد، به این معنی است که سنسور خراب است. اگر کار نکرد سیم کشی خراب است. اگر سنسور را در محل خود بستید، ولی هنگام حرکت کیلومترشمار ماشین کار نکرد و یا عقربه شلاق زد، یعنی چرخ دنده داخل گیربکس خراب است.
دلایل خرابی کیلومترشمار ماشین چیست ؟
احتمالا می‌دانید که کیلومترشمار ماشین و سرعت سنج خودرو به کمک یک سنسور سرعت سنج که در زیر داشبورد قرار دارد، کار می‌کنند. برخلاف کیلومتر شمارهای قدیمی که با چرخ دنده کار می‌کردند، امروزه اکثر خودروهای مدرن وابسته به سنسورهای الکترونیکی هستند و بر همین اساس علل خرابی آنها بیشتر الکترونیکی است و نه مکانیکی.
در صورت وجود احتمال دست‌کاری در کیلومترشمار، چه باید کرد؟
اول از هر چیزی باید مدرک قانع کننده‌ای داشته باشید. فقط با دیدن چند خط و خش در پنل فرمان، تصمیم‌گیری نکنید. اگر از وجود دست‌کاری در کارکرد و کیلومترشمار خودرو مطمئن هستید، باید از طریق قانونی عمل کنید. اولین قدم مراجعه به یک وکیل است، هرچند که پس از خرید خودرو، نمی‌توان به راحتی شکایت کرد.
در هر صورت، تا زمانی که خودروها در جاده تردد دارند، مسئله‌ی دست‌کاری کیلومترشمار، همیشه وجود خواهد داشت؛ شاید با ورود خودروهای خودران، اوضاع عوض شود!
آشنایی با سیستم کیلومترشمار ماشین و شناخت علل خرابی آن به شما کمک می‌کند تا قبل از اینکه خیلی دیر شود، برای تعمیر این قسمت از خودروی خود اقدامات لازم را انجام دهید. علت کار نکردن کیلومتر سرعت هرچه که باشد، یافتن علت از هر چیز دیگری مهمتر است. با توجه به اینکه رانندگی سالم و مطمئن به فاکتورهای زیادی نیاز دارد و یکی از این فاکتورها دانستن سرعت لحظه ای خودرور است، لذا تعمیر به موقع کیلومترشمار ماشین اهمیت بسیار زیادی دارد.
